Bilim adamları insanların dünyaya geldikten sonra bazı konularda diğer insanlardan farklı doğduklarını belirtirler. Her insanın yapısal olarak birbirine benzemediğini bugün en kolay yoldan parmak izlerinin farklılığından anlayabiliriz. Fiziksel olarak yer alan bu farkındalık; davranış , yetenek v.s. biçiminde de çeşitli özellikler taşır. Bu konulara daha önceki yazılarımda değinmiştim.Bu yazımda konuşmada yetenek konusundaki özelliklerden bahsedeceğim.

Daha doğuştan tıpkı matematiğe, spora, müziğe daha yatkın olanlar gibi; düzgün ve seri konuşmayı diğerlerinden daha iyi yapabilen insanlar vardır. Bunlar çok az bir hazırlıkla veya doğasından gelen yatkınlıkla karşısındakileri hemen etkilerler yani etkili konuşmaya bir adım önde başlarlar.Vücudun biçimi ,görkemli görünüşü, yüzünün cana yakın olması, sesinin tınısı, gücü, duruş dengesi konuşma sanatının avantajlarıdır. Ama bu diğer insanların köşeye çekilip ben bu işi yapamıyorum demesini gerektirmez.Eğer böyle olursa kişi konuşmaktan korkar , daha sonra bunun yanında çekingenlik ve tembellik alabildiğine artar.Konuşmacı eksik yönlerini bilirse bunları çalışarak olumlu hale çevirir. Gerçek bir konuşmacı şu üç temel koşulu göz önünde tutmalıdır.
A- Dilini yutmuş gibi susup oturmamak, yanlış bir şey söyleyeceğim diye korkup çekinmemek

B- Çevredeki olayları iyi ve kötülüklerine göre ayırıp güven sağlayan bir sağduyuya sahip olmak

C- Türkçeyi düzgün ,anlaşılır anlamlı konuşmak.Bu temel koşullardan sonra iyi bir hazırlık dönemi ve arkasından dinleyenlerle buluşma….

KONUŞMACININ HAZIRLIK DÖNEMİ

1- Konuşmacının anılarını ,izlenimlerini ve onlarla ilgili kavramlarını bir not defterine sıralaması ona yarar sağlar.Konuşmacı istediği zaman onları kullanabilir. Yalnız bunları aynı kitleye yaptığı konuşmalarda sık sık kullanırsa seyirci sıkılabilir.

2- Konuşmacının hazırlanmadan ne söyleyeceğini bilmeden dinleyenlerin karşısına çıkmaması gerekir.İyice hazırlandıktan sonra bu konuşmayı doğaçlama yapıyormuş gibi yapmanız seyirciye güven verir.Konuşma çeşitlenir.

3- Konuşmacı kişilere inanç ve güven verip halk dili kullanmalıdır. Hazırladığımız metni birkaç kez alçak sesle okuyarak yazıları sökmeye çalışmalı ; sonra yüksek sesle yazılara anlam katıp, cümlelere hareket vererek sözler akarak duraksama yapmadan noktalama işaretlerine dikkat ederek çalışmalar yapmalıyız.

4- Hazırladığınız konuya hâkim olup o konuya inanmalısınız.

5- Konuşmanızın mantıksal çözümünü yapınız. Gerekirse çarpıcı bulduğunuz pasajları ezberleyiniz. Ya da bu pasajları küçük fişlere yazıp bu fişleri yanınızda bulundurunuz.

6- Dinleyenlerin karşısına çıkmada önce nasıl bir konuşma hayal ediyorsanız boş bir odada tıpkı topluluk önünde konuşuyormuşsunuz gibi yüksek sesle prova yapınız.

7- Bu çalışmayı bir ses kayıt cihazına kayıt ediniz ve dinleyiniz. Şayet beğenmediğiniz ve eklemek istediğiniz yerler varsa; bunları düzeltip aynı işlemi tekrarlayınız. Bu işlem sizi en iyiye ulaştırmak için iyi bir yoldur.
8- Konuşmanızı yaparken not aldığınız kağıtlara bakmaktan çekinmeyiniz.

9- Konuşurken tonlamalar çok önemlidir eğer dümdüz bir tonlamayla konuşursanı ; bir müddet sonra ilgi dağılır salonda konuşmalar ve uyumalar başlar. Bunun için sözlerinizde nüanslar yaparak konuşmanıza canlılık kazandırın.

10- Toplum karşısına çıkmaktan korkmayınız. Bazı konuşmacılar korkuyu yenmek için ve rahatlamak için alkollü içki alma yoluna giderler. İçince de rahatladıklarını sanırlar. Son derece tehlikeli bir yoldur. Onun için bu yol tercih edilmemelidir.

11- Konuşmaya başlamadan önce kahve ve sigara içmeyiniz. Özellikle Türk kahvesinin telvesi ses telleri üzerinde kalarak öksürük yapar.Sigara da ses tellerine zarar vereceğinden; çok dikkat edilmelidir.

12- Konuşmaya başlamadan önce korkuyu ortadan kaldırmak için birkaç cümle söyleyip ruhsal durumunuzu kontrol ettikten sonra konuşmaya başlayınız.

13- Dinsel inancınız kuvvetliyse konuşma öncesi dua okumak sizi rahatlatıp korkuyu azaltır.

14- Konuşurken açık yürekli olmalı kendini beğenmiş tavır ve kelimelerden uzak durmalı ; konuşulan sözler arasında tutarlılık olmalı.

15- Tamamen yabancı olduğumuz bir konu üzerinde iyice hazırlanmadan dinleyici karşısına çıkmamalıyız.

KONUNUN HAZIRLANMASI

Şimdi de topluluk karşısında yapacağımız bir konuşmayı hazırlarken nelere dikkat edilmesi üzerinde duralım.
Hazırladığınız konuyu belirledikten sonra yazılı ve görsel kaynaklardan araştırma yaparak gerekirse o bilgilerin önce altlarını çizin sonra fişlere geçiriniz. Sonra fişlerinizi konuşma ve düşüncelerinize göre sıralayınız.
Çağımızın teknolojisinden faydalanarak bilgisayardan veya başka teknolojik aletlerden elde ettiklerinizi de tıpkı yukarıda anlattığım gibi bir sıralamaya düzene sokunuz.
Canlı belgelere başvurunuz. Onlardan randevu alıp birebir görüşünüz. Konuşma konunuzu iyi bilen kişilerin düşüncelerinden faydalanınız. Onların kaynaklarından faydalanınız. Ses kaydı görsel kayıt ve resimler elde ediniz. Fotoğraf çekiniz.
Tüm kaynakları hazırladıktan sonra konuşmanızı kompozisyon şeklinde yazınız. Yazdığınızı okuyunuz. Fazlalıkları çıkarıp; sizce eklemek istediğiniz bilgileri ekleyiniz.
Metinin hazır olduğuna emin olduktan sonra da bu metni ya ezberlemeye çalışınız ya da küçük küçük fişlere not ediniz. Unutmayınız ki kocaman kağıtlarla dinleyicinin karşısına çıkmakla konuşmanıza başlamadan dinleyicilerden olumsuz not alırsınız.

KONUŞMANIN SUNULMASI

1- Konuşmada kıyafet çok önemlidir. Bir topluluğun önünde konuşacağınız için hem beylerin hem de hanımların düzgün ama aşırıya kaçmadan kıyafetler seçmeleri ve hanımların aşırı makyaj yapmadan dinleyici önüne çıkmaları önemlidir. Mevsimine göre kıyafetler ve genelde koyu renklerin seçilmesi önerilmektedir. Dinleyici sizin kıyafetinizden çok verdiğiniz bilgilerle ilgilenmelidir.Ütüsüz, rengi solmuş pis kıyafetlerden kaçınılmalıdır.

2- Sonra kendimizden emin bir şekilde dinleyicinin karşısına çıkar ve onları sükûnetle selamlarız.

3- Ayakta konuşuyorsak ellerimizi unutmamak gerekir. Yani ne çok aşırı şekilde ellerimizi kullanmalıyız ne de hiç kullanmamazlık etmeliyiz. Oturuyorsak ayak ayak üstüne atmaktan ve ayağımızı uzatmaktan çekinmeliyiz. Diyaframımızı sıkıştırmamak için dik oturmalıyız.

4- Eğer vücudumuzda o gün bir yorgunluk, biraz sıkıntı ,soluk yetmezliği varsa oturduğumuz sandalyeye arkamızı dayamalı ve derin nefes almalıyız. Sonra konuşmaya başlamalıyız.

5- Bütün dinleyicilerin dostlarımız olduğuna kendimizi inandırmalı ve onlarla dostluk köprüsü kurmalıyız. Sözlerimizi söylerken çeşitli yönlere bakarak konuşmamızı sürdürmeliyiz.

6- Konuşurken ara sıra dil sürçmesi yaparsak üzerinde durmadan hemen geçivermeliyiz. Eğer düzeltmeye kalkarsak; dinleyici yanlışımızı fark eder Bir konferansta tek bir sözcük büyük önem taşımaz. Dinleyici bütünlüğü kendi sağlar.

7- Konuşmamızı sürekli kağıttan veya notlarımıza bakarak okumamalıyız. Gözlerini kağıttan ayırmayan konuşmacı dersini yenileyen, iyi çalışmamış öğrenci izlenimi verir. Bunun için hazırladığımız konuşmanın tümünü olmasa bile bir kısmını ezberlememiz gerekir.

8- Konuşmaya başlamadan önce salonda sessizliği elde edip sizi dinlemeleri için dinleyicilere bakınız. Bu salonun her yönüne doğru olsun. Şayet konuşmaya devam eden bölüm varsa o bölüme açık yüreklilik ,sevgi ve içtenlikle bakınız.

9- El kol hareketleri fazla yapmayınız. Tiklerden vazgeçiniz. Örneğin başınızın tepesini ,kulağınızı veya herhangi bir yerinizi kaşımayınız.Parmaklarınızı burnunuza götürmeyiniz, tırnaklarınızı kemirmeyiniz.Bazı konuşmacılar konuşmalarında her cümleden sonra ifadelerini yeterli bulmayıp cümle sonlarında konuşmalarına suni bir gülümseme eklerler.
Kendilerince bu gülümsemeyle ifadeleri tamamlanır bu çok yanlıştır. Genelde bu kişiler ya konuya hakim değildirler veya konuştukları dile hakim değildirler. Onun için bir kere daha hatırlatmakta yarar var.Hakim olmadığınız bir konuda kesinlikle bir topluluk önünde konuşmayınız.

10- Eğer konuşmacı mikrofon kullanıyorsa mikrofondan bir (1) metre uzakta durmalı; mikrofona konuşup 25-30 santimetreden (cm) daha fazla yana dönmemelidir.
Mikrofon masanın üzerinde duruyorsa konuşmacı masaya dayanmamalı ve mikrofonu kımıldatmamalıdır.

11- Gürültülü nefes almamalı, diyafram nefesinden vazgeçmemeli, nefes alışlarını ve kağıt hışırtılarını mikrofona yansıtmamalıdır.

12- Konuşurken sözcük ve cümleleri düşünce ve duygulara göre uygun tonlama ve ses perdesini kalınlaştırarak veya incelterek yapmalıyız. Buna SES BÜKÜMÜ denir. Dümdüz kitap okur gibi konuşma yaparsa bir müddet sonra dinleyenler sıkılırlar ve sizi dinlemez olurlar.Ses bükümü yapay ve suni olarak ikiye ayrılır. Birincisi konuşmanın doğasında olan ses bükümleridir ki konuşmaya kendiliğinden gelirler; diğeri konuşmacı konuşmadaki püf noktaları akılda kalsın diye genelde sesini yükselterek veya incelterek özellikle yapar.

13- Cümlelerin giriş ve bitişleri açık ve anlaşılır olmalıdır. Cümle sonları sönmemelidir. Dinleyen cümle sonlarını tam olarak anlayabilsin ki o cümleden sonra gelen cümleyle bağlantı kursun. Avaz avaz bağırarak veya çok güçsüz bir sesle konuşmak konuşmada dinleyicileri rahatsız eder .Özellikle hafif sesle konuşan konuşmacıyı dinlemek için bütün dikkatini veren dinleyicinin bir müddet sonra zihni yorulur ve konuşmayı dinlemez.

14- Cümleler arasında diğer sözcüklerden daha fazla anlamı kendinde saklayan sözcükler vardır. Bunlara değer sözcüğü denir.Diksiyonda (konuşmada) bu sözcükler ayrılmalı ve belirtilmelidir.Bu sözcükler ya hafif bir durakla ya da ses değişikliğiyle (suni ses bükümü) belirtilmelidir.

15- Söylenen sözcüklerde hareket ayarlanmalıdır. Bu da bir konunun anlatmak istediği duygu ve düşüncelerin ağır veya çabuk söylenmesidir. Hareket değişikliği genellikle bir düşünceden bir duygudan başka bir duygu ve düşünceye geçmektir. Fakat bu yapılırken konunun bütünlüğü bozulmamalıdır.

16- Konuşmacı dinleyicilerine hazırladığı bir konunun ayrıntıları üzerinde fazla durursa hareketin gelişmesine engel olur. Bunun için anlatılan konunun en önemli ayrıntılarını aydınlatmak; diğerlerini gölgede bırakmak gerekir. Hareketi süratle karıştırmamalıyız. Hareket, duygularımızın açıklanmasında önemli rol oynar. Yorgunluk, halsizlik, keder, sabır, sükûn, rahatlık, karamsarlık, gevşeklik, hayale dalmak, kararsızlık hareketi ağırlaştırır.Savaş, çatışma, sabırsızlık, sertlik, hiddet,taşkınlık, öfke, korku, dehşet, sevinç, neşe, coşku duyguların hareketini çabuklaştırır.